تعریف و توضیح مفعول+صفت+قید

تعریف و توضیح مفعول،صفت،قید هر یک به صورت مجزا

مفعول

جمله دو قسمت اصلی دارد: یکی نهاد و یکی گزاره.تعریف و توضیح مفعول+صفت+قید

نهاد                                گزاره

رستم پهلوان                 سهراب را کشت.

جزء اصلی نهاد گاهی فاعل است. اما جزء اصلی گزاره همیشه فعل است.

فاعل کسی است که فعل را انجام می دهد. اما این فعل گاهی به فاعل تمام می شود،یعنی اثر آن به دیگری نمی رسد.

در جمله ی پروین نشست، پروین فاعل است. زیرا که فعل نشستن را انجام داده است. اما این کار به دیگری نرسیده است و معنی جمله ی ناقصی ندارد. اما اگر بگوییم رستم کشت، جمله کامل نیست. زیرا فعل کشتن به فاعل تمام نمی شود، و ناچار اثر آن به دیگری می رسد.

شنونده می پرسد: چه کسی را کشت؟ پس گاهی فعل از فاعل تجاوز می کند و بر کسی یا چیزی واقع می شود. این کس یا چیز را مفعول می خوانیم. در جمله ی رستم پهلوان سهراب را کشت، فعل کشتن را سهراب انجام داده است ، پس رستم فاعل است. اما این فعل بر سهراب واقع شده است. پس سهراب مفعول است.

          نهاد                                                 گزاره

رستم            پهلوان                         سهراب را           کشت

مفعول             فعل

مفعول کلمه ای است که دلالت می کند بر کسی یا چیزی که فعل بر او واقع شده است.

تعریف و توضیح مفعول+صفت+قید

مفعول گاهی اسم است.مانند:فریدون کتاب خرید.

و گاهی ضمیر شخصی است، مانند:معلم اورا سرزنش کرد.

و گاهی ضمیر اشاره است،مانند: آن را بردار، این را بگیر.

فریدون کتاب خرید.

معلم او را تحسین کرد.

شاگردان آن را خواندند.

در جمله ی اول ، کتاب مفعول است که اسم عام است.

در جمله ی دوم مفعول کلمه ی او است که ضمیر شخصی است.

در جمله ی سوم مفعول کلمه ی آن است، که ضمیر اشاره است.

تعریف و توضیح مفعول+صفت+قید

صفت

واسته ی اسم(صفت)

گاهی اسمی که فاعل یا مفعول واقع می شود تنها نیست بلکه برای آنکه شنونده آن را بهتر و بیشتر بشناسد درباره ی آن توضیحی می دهیم.

یعنی یکی از حالت ها و یا صفت های او را نیز بیان می کنیم. مثلا اگر بگوییم: من برادر خود را دوست دارم معنی کلمه ی برادر در صورتی واضح است که گوینده تنها یک برادر داشته باشد. اما اگر دارای چند برادر باشد شنونده نمی داند که مقصود کدام یک از ایشان است. در این حال باید کلمه ی دیگری بیاورد که مقصود خود را معین کند،مثلا بگوید: من برادر بزرگ خود را دوست دارم. کلمه ی بزرگ در این جا به مفهوم اسم برادر افزوده است تا شنونده راحت تر و روشن تر آن را دریابد. این کلمه که حالت یا چگونگی اسم را بیان می کند صفت خوانده می شود.

صفت کلمه ای است که به اسم افزوده می شود تا حالت یا چگونگی آن را بیان کند.

اسمی که همراه آن صفتی آمده باشد موصوف خوانده می شود. یعنی وصف شده است. در فارسی بیشتر صفت دنبال موصوف یعنی اسم قرار می گیرد. در این حال به حرف آخر اسم یک زیره (کسره) می افزاییم.

مرد بزرگ،پسر خوب،کشور پهناور.اگر آخر اسم ((ها)) ی غیر ملفوظ باشد مانند((پایه،نامه،خنده)) و بعد از آن صفتی بیاید در تلفظ پس از آن یک ((ی)) مکسور می آید و آن را در خط فارسی به صورت نیمه ی اول حرف ی (شبیه همزه) روی حرف (ها)می نویسیم.مانند: نامۀ زیبا، پایۀ محکم،خندۀ بلند.

اما گاهی ممکناست صفت پیش از اسم واقع شود.در این حال دیگر به آخر اسم یا صفت حرکت زیر نمی دهیم.مانند:

سیاه چادر=چادر سیاه                نیک مرد=مرد نیک         بلندکوه=کوه بلند

موصوف چه مفرد باشد و چه جمع صفت آن همیشه مفرد می آید.

گاهی می گوییم: مرد بزرگ_در این حال موصوف و صفت هر دو مفرد است.

گاهی می گوییم: مردان بزرگ_ در این حال موصوف جمع است و صفت مفرد.

اسم که معنی آن با صفت کامل تر شده است موصوف خوانده می شود.

صفت همیشه مفرد است ،خواه موصوف آن مفرد باشد خواه جمع.

گاهی صفت در جمع وابسته به فاعل است:

                       نهاد                                                             گزار

 فاعل                       وابستۀ فاعل                        مفعول                      فعل

رستم                          پهلوان                            سهراب را             ازپا       درآورد

و گاهی صفت در جمله وابسته به مفعول است:

               نهاد                                                      گزاره

فاعل                   مفعول                    وابستۀ مفعول           فعل

رستم                سهراب                       نیرومند را               ازپا     درآورد

و گاهی هم فاعل و هم مفعول با صفت آورده می شوند:

                 نهاد                                            گزاره

فاعل                   وابستۀ فاعل           مفعول         وابستۀ مفعول           فعل         

رستم                      پهلوان                سهراب            نیرومند را             از پا درآورد

جمع های عربی در فارسی

ضمیر چیست انواع ضمیر

فعل/زمان های حال و آینده/نهاد-فاعل-اسم

تعریف و توضیح مفعول+صفت+قید

قید

وابسته ی فعل (قید)

فریدون زود آمد.

فریدون شتابان آمد.

فریدون خندان آمد.

فریدون سر افکنده آمد.

فریدون نومیدانه آمد.

فریدون آهسته آمد.

فعلی که در همه ی این جمله ها به کار رفته(آمدن) است. اما چگونگی انجام گرفتن این فعل در جمله های مزبور با هم تفاوت دارد. این تفاوت با کلمه یا عبارتی بیان می شود که آن را قید می خوانیم.

کلمه یا عبارتی که چگونگی انجام یافتن فعلی را بیان می کند قید خوانده می شود.

همچنان که صفت برای بیان حالت یا چگونگی اسم می آید و وابسته ی اسم است، قید چگونگی روی دادن فعل را بیان می کند و وابسته ی فعل است.

در فارسی بسیاری از صفت ها ممکن است برای بیان چگونگی انجام گرفتن فعل نیز به کار بروند و در این حال قید خوانده می شوند.

در جمله ی: شاگرد باید خوب درس بخواند. کلمه ی خوب قید است و وابسته است به فعل درس خواندن. اما در جمله ی: معلم از شاگرد خوب راضی است، کلمه ی خوب صفت است و وابسته به کلمه ی شاگرد.

پس کلمه ای که معنی وصفی دارد اگر چگونگی اسم را بیان کند صفت است و اگر در بیان چگونگی فعل به کار رود قید است.

گاهی به آخر اسم یا صفت جزء(انه) را می افزاییم و به این طریق کلمه ی دیگری می سازیم که گاهی صفت و گاهی قید است. مثلا: روز،ماه،شاه،سال،خردمند،هنرمند، با افزودن جزء (انه) کلمات روزانه، سالانه،ماهانه،شاهانه،خردمندانه، ساخته می شود که ممکن است وصف فعل واقع شوند ، یعنی به صورت قید استعمال شوند. مثال:

او روزانه هشت ساعت کار می کند.

این دهقان سالانه یک خروار محصول گندم به دست می آورد.

این کار خردمندانه نیست.

فریدون و ایرج با هم دوستانه رفتار می کنند.

قید معنی های گوناگون به فعل می افزاید:

گاهی حالت وقوع فعل را بیان می کند: فریدون سخت به زمین افتاد.

گاهی زمان وقوع فعل را بیان می کند: من دیروز آمدم.

گاهی مکان وقوع فعل را بیان می کند.من اینجا آمدم.