جمع های عربی در فارسی

جمع های عربی
جمع های عربی در فارسی

جمع های عربی رایج در  زبان فارسی

بعضی از جمع های عربی که در فارسی معمول است به قائده ی زبان عربی جمع بسته می شود. این گونه جمع ها دو نوع است:

نوع اول آنکه به آخر کلمه یکی از اجزای ات -ین-ون- افزوده می شود:

جمع به ات:

امتیاز     امتیازات     اطلاع         اطلاعات

انتخاب    انتخابات     اختیار         اختیارات

جمع به  ین:

معلم           معلمین           محصل               محصلین

خادم           خادمین            کاشف                کاشفین

ناشر            ناشرین

جمع به ون:

روحانی             روحانیون                  صلیبی                  صلیبیون

انقلابی             انقلابیون

نکته ی 1: کلمات فارسی را نمی توان به این قائده جمع بست: بازرس کلمه ی فارسی است،پس جمع بستن بازرس به بازرسین غلط است.

نکته ی 2:همه ی کلمات عربی را که به یکی از این صورت های سه گانه جمع بسته می شوند می توان به فارسی نیز جمع بست و این صورت پسندیده تر است.

یعنی:

مخالفین    مخالفان                امتیازات              امتیازها

روحانیون       روحانیان            معلمین              معلمان

مؤمنین         مؤمنان            مخبرین               مخبران

ناشرین         ناشران              افتخارات             افتخارها

خاینین          خاینان

فعل_شخصی(مفرد_جمع)

فعل(صیغه یا ساخت)_(ماده-شناسه)

فعل_زمان_شخص


جمع های عربی(بقیه)

یک نوع دیگر از صیغه های جمع عربی که در فارسی متداول است  آن است که شکل کلمه تغییر می کند و حرف هایی به آغاز ومیان کلمه افزوده و یا از آن کاسته می شود.این نوع جمع که در زبان عربی مکسر یعنی شکسته خوانده می شود ، صورت های متعدد دارد.بعضی از آن ها که در فارسی بیشتر به کار می رود از این قرار است:

1: امر             امور                     علم                      علوم

شیخ              شیوخ                   سم                      سموم

2:فاضل         فضلا                    عاقل                     عقلا

جاهل            جهلا                      عالم                     علما

3:ندیم          ندما                      حکیم                     حکما

فقیه           فقها                      فصیح                    فصحا

4: عمل        اعمال                    افق                     آفاق

قول            اقوال                    اثر                       آثار

5: جسم        اجسام                 قطب                    اقطاب

جزء             اجرا                    ضد                      اضداد

6:کاسب       کسبه                 خادم                    خدمه

قاتل           قتله                   طالب                   طلبه

7:ناظر          نظار                  تاجر                       تجار

عامل          عمال                  زایر                     زوار

8:صاحب      اصحاب             ناصر                    انصار

شریف         اشراف              حبیب                   احباب

9:علت         علل                  محنت                  محن

همت          همم                 حرفه                    حرف

10:قله          قلل                 سنت                   سنن

تحفه           تحف                 صورت                صور

11: مدرسه        مدارس          محمدت              محامد

مرتبه             مراتب             منفعت              منافع

12:مجلس        مجالس          مطلب                مطالب

منبر               منابر             مأخذ                  ماخذ

13:اکبر            اکابر              اعظم                اعاظم

افضل            افاظل           اصغر                 اصاغر

14:کبیر           کبار              صغیر                 صغار

عظیم           عظام             کریم                 کرام

15:دفعه         دفعات          ضربه                ضربات

نغمه             نغمات          صدمه               صدمات

16:قاضی        قضات          داعی                 دعات

راوی            روات             والی                  ولات

نکته: فضلا جمع فاضلدر زبان عربی فضلاء است و همزه ای در آخر دارد که در زبان فارسی معمولا حذف می شود.همچنین عقلا،جهلا،ندما،حکما،فقها،فصحا.

این گونه کلمات را که هم در اصل عربی بوده اند در زبان فارسی می توان به ها  یا ان   جمع بست و این صورت که در نوشته های نویسندگان بزرگ به کار رفته فصیح تر است:

رسوم      رسم ها                           صور           صورت ها

شرکا       شریکان                           کرام            کریمان

قلل        قله ها                            قضات          قاضیان

منافع      منفعت ها                      اجسام           جسم ها

حرف        حرفه ها                         حکما             حکیمان

احباب       حبیبان                           جهلا             جاهلان

محن         محنت ها                      فضلا            فاضلان

فقها         فقیهان                         تجار              تاجران

شیوخ       شیخان                        کسبه              کاسبان

 

در یک کلام عاشق ادبیات. آنقدر نوشته ام که انگشتانم تاول زده است.

Leave a reply:

Your email address will not be published.


Site Footer