فعل(صیغه یا ساخت)_(ماده-شناسه)

فعل(صیغه یا ساخت)_(ماده-شناسه)

فعل(صیغه یا ساخت)_(ماده-شناسه).هر فعلی برای آنکه بر زمانهای مختلف و شخص های مختلف دلالت کند صورت های مختلفی می پذیرد.

کلمات:آمدم،می آیم،خواهی آمد،آمده بودیم،آمده اید،می آمدند، همه معنی اصلی آمدن را در بر دارند و از این جهت یکسان هستند.اما زمان و شخص در همه ی آنها یکسان نیستند. برای دلالت بر این معنی های فرعی است که شکل کلمه در هر بار تغییر یافته است .

صورتهای گوناگون فعل که زمان یا شخص را در بر دارد، (صیغه) یا (ساخت) فعل خوانده می شود.

صیغه یا ساخت فعل صورتی از کلمه است که از روی آن شخص و زمان فعل را می توان دریافت.

هرگاه بخواهیم ساختمان فعلی را بشناسیم باید مشخص کنیم که چه صیغه ای است. درباره ی کلمه ی آمدم کافی نیست که بگوییم فعل است، زیرا چندین کلمه ی دیگر مثل خواهد آمد ،آمده بودی و مانند آنها نیز فعل است و در معنی آمدن با کلمه ی اول تفاوتی ندارد.فرق میان این کلمات زمانی آشکار می شود که صیغه ی هر یک را بیان کنیم.

مثلا باید گفت:آمدم=صیغه ی ماضی_اول شخص مفرد_از آمدن.

می آید=صیغه ی مضارع(حال و آینده)_سوم شخص مفرد_از آمدن.

هر فعلی در هریک از زمان ها شش صیغه دارد که به سه شخص مفرد و سه شخص جمع نسبت داده می شود.باید بتوانیم از روی یکی از آنها صیغه ی دیگری را پیدا کنیم.

بر این مثال:

نوشتن_زمان گذشته

اول شخص مفرد=نوشتم                         اول شخص جمع=نوشتیم

دوم شخص مفرد=نوشتی                        دوم شخص جمع=نوشتید

سوم شخص مفرد=نوشت                       سوم شخص جمع=نوشتند

فعل(ماده-شناسه)

اگر در صیغه های مختلف یک فعل دقت کنیم می بینیم که در همه ی آنها یک قسمت هست که هیچگاه تغییر نمی کند و قسمت دیگری هست که تغییر می پذیرد و در هر صیغه به صورتی در می آید.

مثلا در این شش صیغه از نشستن:

نشستم                 نشستیم

نشستی                نشستید

نشست                نشستند

در هر شش صورت فوق جزء نشست ثابت است.اما جزء دیگر هربار صورت تازه ای یافته که ((م))_((ی))_((یم))_((ید))_((ند))_است. و در سوم شخص مفرد چیزی به جزء ثابت افزوده نشده است.

و در این شش صیغه از خواستن:

خواهم                   خواهیم

خواهی                  خواهید

خواهد                   خواهند

همیشه یک جزء (خواه) یکسان است.اما اجزای دیگر در هر صیغه تغییر می کنند.و در سوم شخص مفرد (د)افزوده شده است.این جزء ثابت را ماده ی فعل می خوانیم.

آمدم_رفتی_دانم_دانست_شکستیم_ریختیم_رسیدند_گویم_شنوند_شنوید_شنیدی_انداختند_انداختید_سازد_سازیم_سازید.

ماده ی فعل جزئی از کلمه است که معنی اصلی را در بر دارد و در همه ی صیغه ها ثابت است ،یعنی تغییری نمی کند.

اما در همه ی این مثال ها که آوردیم یک جزء دیگر هست که در هر صیغه تغییر می کند و به صورتی دیگر در می آید.این جزء تغییر پذیر را که از روی آن شخص و عدد(یعنی مفرد یا جمع)دریافته می شود ((شناسه))می خوانیم.

شناسه جزئی از فعل است که در هر صیغه تغییر می کند و مفهوم شخص و عدد فعل از آن بر می آید.