تعريف يونسكو از “سواد”
سعدی در گلستان مي گوید:
“دو کس رنج بیهوده برد و سعی بی فایده کرد: یکی آن که اندوخت و نخورد، دیگر آن که آموخت و نکرد٠”
یونسکو در جدیدترین تعریف خود از “سواد” همان حرف سعدی عليه الرحمه را زده است!
شاید برای‌تان جالب باشد که بدانید مفهوم “سواد” در قرن گذشته، تغییرات بسیاری کرده است و این چهارمین تعریف سواد است که از سوي یونسکو به صورت رسمی اعلام می‌شود.
به طور خلاصه و براساس این تعریف، باسواد کسی است که بتواند از خوانده‌ها و دانسته‌های خود تغییری معنادار در زندگی اش ایجاد کند.
با تعریف جدیدی که یونسکو ارایه داده باسوادی، توانایی «تغییر»(Change) است و باسواد کسی است که بتواند با آموخته‌هایش، تغییری در زندگی خود ایجاد کند.
در ادامه و بعد از مروری کوتاه بر تعاریف سواد از ابتدا تا امروز، نکاتی درباره ایجاد تغییر در زندگی بر اساس دانسته‌ها و راهکارهای دست‌یابی به این مهم ، مطرح خواهیم کرد.
▫️اولین تعریف :
توانایی خواندن و نوشتن
اولین تعریفی که از سواد در اوایل قرن بیستم ارائه شد، صرفاً به توانایی خواندن و نوشتن زبان مادری معطوف بود. طبق این تعریف، فردی با سواد محسوب می‌شود که توانایی خواندن و نوشتن زبان مادری خود را داشته باشد.
▫️دومین تعریف :
اضافه شدن یادگرفتن رایانه و یک زبان خارجی
در اواخر قرن بیستم، سازمان ملل تعریف دومی از سواد را ارائه کرد. در این تعریف جدید، علاوه بر توانایی خواندن و نوشتن زبان مادری، توانایی استفاده از رایانه و دانستن یک زبان خارجی هم اضافه شد. بدین ترتیب به افرادی که توان خواندن و نوشتن، استفاده از رایانه و صحبت و درک مطلب به یک زبان خارجی را داشتند، باسواد گفته شد.
▫️سومین تعریف :
اضافه شدن ۱۲ نوع سواد؛
سازمان ملل در دهه دوم قرن ۲۱، باز هم در مفهوم سواد تغییر ایجاد کرد. در این تعریف سوم کلاً ماهیت سواد تغییر یافت.
مهارت‌هایی اعلام شد که داشتن این توانایی‌ها و مهارت‌ها مصداق باسواد بودن قرار گرفت. بدین ترتیب شخصی که در یک رشته دانشگاهی موفق به دریافت مدرک دکترا می شود، حدود ۵ درصد با سواد است.
این مهارت‌ها عبارت اند از:
دو داستان کوتاه و خواندنی جملات قصار از بزرگان راههای دست‌یابی به تفکر مثبت
۱- سواد عاطفی:
توانایی برقراری روابط عاطفی با خانواده و دوستان
۲- سواد ارتباطی:
توانایی برقراری ارتباط مناسب با دیگران و دانستن آداب اجتماعی
۳- سواد مالی:
توانایی مدیریت مالی خانواده، دانستن روش‌های پس‌انداز و توازن دخل و خرج
۴- سواد رسانه‌ای:
این که فرد بداند کدام رسانه معتبر و کدام نامعتبر است.
۵- سواد تربیتی:
توانایی تربیت فرزندان به نحو شایسته.
۶- سواد رایانه‌ای:
دانستن مهارت‌های راهبری رایانه
۷- سواد سلامتی:
دانستن اطلاعات مهم درباره تغذیه سالم و کنترل بیماری‌ها.
۸- سواد نژادی و قومی:
شناخت نژادها و قومیت‌ها بر اساس احترام و تبعیض نگذاشتن.
۹- سواد بوم شناختی:
دانستن راههای حفاظت از محیط زیست.
١٠-سواد تحلیلی:
توانایی شناخت، ارزیابی و تحلیل نظریه‌های مختلف و ایجاد استدلال‌های منطقی بدون تعصب و پیش فرض.
۱۱- سواد انرژی:
توانایی مدیریت مصرف انرژی.
۱۲- سواد علمی:
علاوه بر سواد دانشگاهی،توانایی بحث یا حل و فصل مسائل با راهکارهای علمی و عقلانی مناسب.
از آن جا که با سواد بودن به یادگیری این مهارت‌ها وابسته شده است، قاعدتاً سیستم آموزشی کشورها نيز باید متناسب با این مهارت‌ها تغییر رویه دهد.
چهارمین تعریف:
علم با عمل معنا می‌شود؛
با این حال و به تازگی «یونسکو» یک بار دیگر در تعریف سواد تغییر ایجاد کرد.
در تعریف جدید، توانایی ایجاد تغییر، ملاک باسوادی قرار گرفته است، یعنی شخصی باسواد تلقی می‌شود که بتواند با استفاده از خوانده‌ها و آموخته‌های خود، تغییری در زندگی خود ایجاد کند.
در واقع، این تعریف مکمل تعریف قبلی است؛ چرا که، صرفاً دانستن یک موضوع به معنای عمل به آن نیست.
مهارت‌ها و دانش آموخته شده در صورتی که باعث ایجاد تغییر معنادار در زندگی شود، آن گاه می‌توان گفت این شخص، انسان باسوادی است.
