قصیده چیست

قصیده
قصیده چیست

قصیده چیست

قصیده یکی از قالبهای قدیمی و کهن شعر فارسی می باشد.قصیده در مدح و ستایش و مسایل دینی و اجتماعی و… سروده می شود.قصیده اشعار عاشقانه نیست و بیشتر بیان رسمی و خشک دارد.

در قصیده شاعر قصد داشته از افراد بزرگ و معروف ستایش کند ،یا مناسبت های جامعه را با زبان شعر بیان کند و تبریک،تهنیت و یا تسلیت بگوید.به طور کلی قصیده از قصد گرفته شده است و در آن شاعر قصد دارد شعری را در وصف و تعریف کسی، چیزی یا مناسبتی بسراید.

در قصیده دو مصراع بیت اول با مصراع های دوم ابیات دیگر هم قافیه است.

ابیات قصیده هم وزن هستند و قافیه و ردیف مصراع های اول بیت اول با قافیه و ردیف مصراع های دوم دیگر ابیات همخوانی دارند.

تصویر قصیده به این شکل است که در زیر به نمایش در آمده است:

 

——————*      ——————–*

—————–         ——————–*

—————-          ——————–*

—————-         ———————*

و به بیانی دیگر قصیده:

قَصیده یا چَکامه یک قالب شعر (کلاسیک) فارسی است. قصیده که معمولاً بسیار بلند (بیشتر از ۱۴ بیت) است بیشتر برای مدح، ذم، سوگواری، بزم، وصف طبیعت و موعظه سروده می‌شود. در این نوع شعر مصراع اول با مصراع‌های زوج هم قافیه است. تفاوت قصیده با غزل در تعداد ابیات و موضوع شعر است. کمی یا زیادی بیت‌های قصاید بستگی دارد به اهمیت موضوع، قدرت و قوت طبع شاعر و نوع قافیه و اوزان شعری. از همین روست که در دیوان‌های شاعران قصیده سرا به قصیده‌های کمتر از بیست بیت یا متجاوز از صدوهفتاد تا دویست بیت بر می‌خوریم. قصیده می‌تواند بر وزنهای گوناگونی باشد

قصیده از حیث مضمون و محتوا، از آغاز تا امروز دستخوش دگرگونیهایی شده است که می‌توان به اجمال به شرح زیر بیان کرد:
الف) در رزوگار سامانیان اغلب به مدح و ستایش در حد اعتدال و مبالغه‏های شاعرانه پرداخته می‌شده است.
ب) در دوران غزنویان و سلجوقیان به مدح و ستایش سلاطین و وزرا و امرا با تملق و چاپلوسی به حد غلو و افراط در طرح تقاضا به حد سوال و تکدی می رسیده است.
ج) ناصر خسرو، با ایجاد تحول و انقلاب در مضمون قصیده، آن را در خدمت توجیه و تبیین مبانی اعتقادی آیین اسماعیلیان در آورد.
د) سنایی غالب قصیده را به مضامین دینی و عرفانی و زهدیات و قلندریات تخصیص داد و شیوهٔ او به وسیلهٔ عطار، شمس مغربی، اوحدی، خواجو، جامی و دیگران دنبال شد.
ه) سعدی و به تبع او سیف فرغانی قصیده را بیشتر در استخدام طرح مسائل اخلاقی و اجتماعی درآوردند.
و) از دوران مشروطیت به این سو، قصیده بیشتر در خدمت مسائل سیاسی، اجتماعی، میهنی و ملی و ستایش آزادی قرار گرفته و در تهییج عواطف و احساسات و تنویر افکار جامعهٔ کتاب‌خوان نقش بسزایی داشته است. شاخصترین قصاید از این نوع را می توان دردیوان ملک‌الشعرا بهار سراغ گرفت.

قصیده دارای اصطلاحاتی خاص خود است. بیت اول آن مطلع نامیده می‌شود. در قصیده‌های مدحی، اغلب چهار بخش مشخص است: تشبیب، تخلص، مدح و دعای تأبید. بیت های شروع قصیده را که معمولا وصف طبیعت یا شرح وصال یا فراق معشوق است، “تغزل”(شعر عاشقانه گفتن) یا “تشبیب”(احوال ایام جوانی را ذکر کردن) یا “نسیب”(شعر لطیف درباره زنان) می‌گویند. پس از چند بیت، شاعر تغزل را به مدح می‌کشاند که این قسمت را “تخلص” می‌نامند. مهارت شاعر در پیوستن بخش مقدمه قصیده به مدح، و ظرافتی که در این مورد به کار می‌برد “حسن تخلص” نامیده می‌شود. پس از مدح که قسمت اعظم قصیده را تشکیل می‌دهد،شاعر قصیده را با دعای تأبید به پایان می‌برد، یعنی برای ممدوح خود آرزوی جاودانگی می‌کند، که به این قسمت “شریطه” می‌گویند. در بسیاری از قصاید، مخصوصا وقتی که موضوع آن مدح نیست، بدون تشبیب و تغزل سروده شده‌اند و شاعر بدون مقدمه وارد موضوع مورد نظر خود شده‌است. چنین قصیده‌ای را “محدود” یا “مقتضب” می‌نامند.[۵] به لحاظ طولانی بودن قصیده و یکسان بودن قوافی، گاه شاعر مجبور به تجدید مطلع می‌شود. یعنی مصرع اول بیتی در اواسط قصیده با مصرع‌های زوج هم قافیه می‌گردد. پس از آن شاعر اجازه دارد که قوافی تکراری با بخش قبلی را در شعر خود استفاده نماید. خاقانی شروانی و سعدی شیرازی در قصاید خود از روش تجدید مطلع سود برده اند.[۶]
قصیده‌سرایان بزرگ فارسی [ویرایش]

فرخی سیستانی
منوچهری دامغانی
عنصری
ناصر خسرو
خاقانی شروانی
انوری ابیوردی
ظهیر فاریابی
سعدی شیرازی

عروض و قافیه/تقطیع- ارکان – وزن

در یک کلام عاشق ادبیات. آنقدر نوشته ام که انگشتانم تاول زده است.

Leave a reply:

Your email address will not be published.


Site Footer