قالب های (فرم) شعر
شعر چیست.؟ شاعران ،مخاطبان، و کارشناسان حوزه ی شعر به مرور زمان به یک جمع بندی و قوانین مشترکی در رابطه با شعر رسیده اند.به طور مشخص هر نوشته ای شعر نیست. شعر وزن و آهنگ خاصی دارد که شنونده را تشویق به ادامه ی شنیدن شعر می کند و خواننده را به جهتی سوق می دهد که شعر را به طور کامل بخواند یا به آن علاقه مند شود. شعر به طور کلی از لحاظ تعریف مشخصی ندارد یعنی محدوده و دایره ی خاصی ندارد ، این به خاط گستردگی و قالب ها و سبک های متفاوت شعر است.
قالب شعر چیست؟
قالب شعر یعنی آرایش مصراع ها و نظم قافیه آرایی آن.
شاید کوتاه ترین تعریف شعر این باشد:
شعر یعنی یک نوشته ی منظوم. خود کلمه ی منظوم به تنهایی یعنی شعر.اما ناخودآگاه ذهن ما را به نظم و ترتیب و آهنگ کلمات می برد.
در طول تاریخ و به مرور تا به الان شاعران و کارشناسان شعر در رابطه به اشکال و قالب های مختلف شعر به جمع بندی های مشترکی رسیده اند، و هنگامی که شعری سروده می شود آن را در یکی از این قالب ها جای می دهند.به خصوص اشعار شاعران کهن و تاریخی ما که اکثرا در یکی از این قالب ها که در پایین نام خواهیم برد اشعار خود را سروده اند. آنها به قالب ،وزن،معنا،محتوا،و سبک شعر های خود توجه فراوان داشته اند و هرگز از قوانین شعر خارج نشده اند.و همچنین قالب های جدیدتر که به مرور با سروده شدن اشعار جدید و سبک و شیوه های نو شعر شاعری پدید آمده اند.مثل شعر نو یا نیمایی…
به طور کلی قالب های شعر خود نیز به دو دسته ی کهن و نوین تقسیم بندی می شوند.و انواع مختلفی دارند که در زیر نام خواهیم برد:
1_قالب های کهن
در قالب های کهن هم وزنی و تعداد مصراع ها ،و همچنین نظم و قوانین خاصی وجود دارد که باید رعایت شود وعلاوه بر آن موسیقی شعر نیز به چشم می خورد.
در قالب های شعری کهن نظام قافیه آرایی نقش اساسی دارد و وزن تاثیر کمتری دارد. و هر شعر در یکی از قالبهای مشخص شده قرار می گیرد. می شود گفت این قافیه است که قالب های مختلف شعر را پدید آورده است. و عموم این قالب ها با شکل و نظم و ترتیب قافیه ها نام های متفاوتی به خود گرفته اند.قالبهای شعری جدید هم که در آنها نقش قافیه کمرنگ تر شده است نیز خواه وناخواه با در نظر گرفتن جایگاه قافیه در مصراع یا بیت شعر به نوعی از قوانین کهن تبعیت کرده اند. به طور کلی فراوانی و اشکال مختلف قالبهای شعری در قدیم شاید به خلاقیت شعری شاعران کهن ارتباط دارد و اشعار شاعران جدید را به سختی می توان با ترازوی دقیق قالبهای شعری قدیم مورد محاسبه قرار داد.
قالب های رایج شعر کهن
2_قالبهای نوین
شاعران کهن اصول کلی تساوی وزن و مصراعها ،و همچنین نظم و قوانین قافیه در شعر را رعایت می کردند، و تمامی قالبهای شعری کهن حتی موارد جدیدی که آن زمان به حوزه ی شعر اضافه می شد این قوانین را رعایت می کردند. و اما….
شاعران جدید آمده اند خود و شعر را از این قید و بند ،نظم و قانون تا حدودی رها کرده اند و دیگر مثل گذشته وزن ،تعداد مصراعها ،قافیه و….در اولویت نیست و گاهی هم نیاز نیست. و به طور خلاصه در شعر نوین ،شاعر دارای آزادی عمل بیشتر است.اما همانطور که واضح است آهنگ و موسیقی شعر قدیمی را ندارد چون قوانین قالبهای شعری مثل مثنوی،غزل و…. را ندارند این شعرها.
قالب های رایج در شعر نوین
- نیمایی
- سپید
- شعر آزاد
